Gemeente, corporatie, ontwikkelaar en bewoners maken Lombardijen

Drie organisaties in Rotterdam durfden langdurig samen te werken aan fysieke én sociale opgaven in een kwetsbare stadswijk. Gemeente Rotterdam, woningcorporatie Havensteder en gebiedsontwikkelaar Synchroon zijn het in de wijk Lombardijen ‘gewoon’ gaan doen. Zonder afspraken in beton te gieten investeren zij in een aanpak de naadloos aansluit op het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Zij delen hun lessen over de samenwerking. 

Lombardijen is een ruim opgezette en groene wijk in Rotterdam Zuid. Voor het hele gebied is er een langdurige aanpak om de leefbaarheid en de kansen voor bewoners te verbeteren. Dat is het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Het NPRZ beslaat een periode van wel 20 jaar, waarin veel moet gebeuren (zie figuur 1: De cirkel van het NPRZ). Verschillende opgaven worden hierin integraal aangepakt door met veel verschillende organisaties, ondernemers en inwoners intensief samen te werken.

Lombardijen, een zogeheten tuinstad, kent een iets andere problematiek dan de oude stadswijken aan de Maas, en vraagt ook een andere aanpak, stelt Leonie Andriesse van gemeente Rotterdam. “Maar desondanks vragen ook deze wijken om onze aandacht.” Er ligt in Lombardijen een grote vernieuwings- en verduurzamingsopdracht. “Nu is het moment om in te grijpen en te voorkomen dat wijken zoals deze verder afglijden”, ziet ook Marnix van Delft van gebiedontwikkelaar Synchroon. Ook woningcorporatie Havensteder ziet in de wijk kansen om de eigen woningvoorraad te vernieuwen én uit te breiden.

Gewoon beginnen met samenwerken

“Wij zagen een oproep aan de markt verschijnen: wie kan ons helpen?”, vertelt Van Delft. “Na een ontmoeting, en een fietstocht in de wijk met bestuurders van Havensteder, hebben we besloten om gewoon te beginnen.” Op dat moment lag over de vorm van de samenwerking nog niets vast in contracten. “We zijn eerst meermaals met de benen op tafel in gesprek geweest om met elkaar vertrouwd te raken”, herinnert Bart Kesselaar van Havensteder zich. “Maar als je als markt en corporaties samen aan de slag gaat, dan kun je elkaar versterken en echt iets toevoegen. Eén en één is drie!”

Krachten bundelen

“In het meest recente uitvoeringsplan van het NPRZ is de nadruk nog meer op integraal wijkgericht werken komen te liggen. Zo maken we slimme verbindingen en voorkomen we een nieuwe projectenmolen”, aldus Andriesse. Door samen te werken en gebiedsgericht te kijken, lukt het de drie partijen om aandacht en middelen voor de wijk los te krijgen. Door de betrokken wethouder te enthousiasmeren voor hun plan kwamen er middelen vrij vanuit de provincie. Bovendien konden grond en bezit van de drie partijen worden gebundeld. Dat betekent dat ze samen minder kosten hoeven te maken, méér woningen kunnen realiseren en een groter gebied als één project onder handen kunnen nemen. Kesselaar: “Lange tijd werden projecten uitgevoerd door ofwel de markt, ofwel de corporatie. Maar die tegenstelling in stand houden is zonde van de energie.” Een tip dus: door krachten te bundelen heb je meer lobbykracht en lukt het eerder om aandacht en geld los te maken om een wijkaanpak of project van de grond te krijgen.

Brede rolopvatting van de samenwerkingspartners

“Als je vanuit de gemeente aan een wijk werkt dan kun je nooit een te beperkte rolopvatting hebben”, vindt Andriesse. “De Rotterdammer ziet immers ook één gemeente. Die ziet geen afzonderlijke afdelingen. Die verwacht van je dat je het gewoon regelt.” Ook de samenwerkende partijen hebben daarom het gesprek gevoerd welke rol zij innemen. “Het is goed om je te beseffen welke rol je zelf op elk moment speelt”, bepleit Kesselaar. “Als ieders rol en belangen duidelijk zijn, dan kun je het gesprek met elkaar voeren over welke waarden je in de wijk wilt realiseren en hoe je daar kunt komen.”

Fotograaf: Maarten de Lobel

Samenwerken met bewoners

De drie partners proberen zich er bewust van te zijn op welke momenten je met z’n drieën optrekt. En in welke fasen van het proces andere partijen, dus ook bewoners, een plek krijgen in het proces. “Soms is het goed als een beperkte groep het voortouw neemt en met voorstellen komt. Die voorstellen kun je vervolgens verrijken door de samenwerking te verbreden”, stelt Van Delft. Daarom zijn bewoners intensief betrokken bij het vormgeven van de aanpak. Bewoners helpen met het beschrijven en prioriteren van de opgaven in de wijk. Zij noemden bijvoorbeeld het verdwijnen van het gevoel trots te zijn op de wijk, contact met buren en de behoefte aan reuring en ontmoetingsplekken voor alle groepen. De uitkomst van deze brede samenwerking: een aanpak die draait om woningen voor buurtbewoners, een sterke wijk en wijkeconomie en het herstellen van trots.

Figuur 2: Drie niveaus van aanpak (Bron: Synchroon)

Maak het praktisch

De coalitie heeft de brede langetermijn ambities van het NPRZ vertaald naar concrete plannen op gebieds- en gebouwniveau. “In elke stap van het proces kiezen we er bewust voor een concreet deelproject, onderzoek of traject beet te pakken”, licht Andriesse toe. “Daarna keren we weer terug naar het grotere geheel en de lange termijn doelen. Bewegen tussen die brede en smalle blik is de enige manier om vaart te maken binnen een wijkaanpak die zo veel thema’s heeft als de NPRZ.”

“We wisten al vanaf het begin dat het lang zou gaan duren”, zegt Van Delft. “Maar het is top om bezig te mogen zijn voor een wijk waarbij je echt mensenlevens kunt helpen verbeteren. Dat is mijn persoonlijke drive om hierin samen te werken.” Ook Kesselaar weet dat de samenwerking een lange adem vraagt, en dat dat spanningen kan opleveren: “Fysieke processen duren lang, terwijl sociale vraagstukken morgen om een antwoord vragen.” Daarom is het drietal van mening dat je niet alleen moet overleggen, maar vooral ook conrete dingen moet doen in de wijk. “Daarom zetten we met buurtbewoners bijvoorbeeld ook deze zomer weer de wijk op stelten met een buurtcamping”, benoemt Van Delft.

Bron: Synchroon