Van Buurten naar Communities – Hoe ABCD blijvend verschil maakt

In 2023 is ‘Van Buurten naar Communities’ gestart. Een project van LSAbewoners, met steun van het Oranjefonds en VSBfonds. Op zestien plekken in het land is twee jaar lang in buurten en dorpen gewerkt vanuit de principes van Asset Based Community Development (ABCD). Met als inzet het duurzaam maken van ABCD. Niet langer als ‘leuk project’, maar als een permanente strategie voor goede buurten. Dit artikel presenteert de belangrijkste lessen die samen zijn geleerd.

Het duurzaam maken van ABCD vraagt om kennis, die er al veel is in Nederland. Maar ook om onderzoek, kennisdelen en praktijkbewijs. Dat is in de zestien praktijken in deze leergang opgebouwd. Onder leiding van Birgit Oelkers (Plan en Aanpak) en Joop Hofman (Rode Wouw) hebben de deelnemers een introductietraining ABCD, een werktraining en doorlopende gezamenlijke ABCD-intervisie gevolgd.

Samen leren door terug te kijken

Voor community builders is terugkijken veel belangrijker dan vooruitkijken. Wat leer je van wat er is gebeurd en veranderd? En voor bewoners: wat is er voor jouzelf veranderd? Tussen bewoners onderling? Voor de straat of buurt? Het benadrukt wat je samen hebt bereikt. Dat vergroot het gevoel van collectieve trots en versterkt de gemeenschap. Het meest typerende voor de verandering sinds mei 2023 is de vanzelfsprekendheid waarmee de deelnemers over hun werk praten. Community building vanuit de ABCD-principes is business as usual geworden. Bij de start van de leergang formuleerden ze traditionele ‘ontwikkelvormen’ die ze achter zich wilden laten. Bijvoorbeeld:

• Weg met het idee dat alles, zelfs koffiedrinken, draait om verantwoording.
• Weg met de aanname dat er bewoners zijn die niets kunnen of willen.
• Weg met het moeten ‘meenemen’ van mensen in eigen doelen.
• Weg met het ‘nadenken over en plannen maken’, en vaker ‘gewoon doen’.
• Weg met een opdracht die leidend is, en meer ruimte zoeken en nemen.

De eindgesprekken maken duidelijk dat hier grote stappen in zijn gezet. Dat betekent niet dat werken aan het versterken van gemeenschapskracht daarmee vanzelf gaat. De omgeving waarbinnen je werkt en de weerbarstige dynamiek van het samenleven maken dat gedoe nooit ver weg is.

Merkbare groei in gemeenschapskracht

Als community builder breng je mensen bij elkaar. Niet om ze te winnen voor jouw agenda, maar door ze te verbinden op basis van wat ze zelf te bieden hebben. Wat ze leuk vinden om te doen, of betekenisvol voor de buurt. Samen iets doen is brandstof voor een gemeenschap. De deelnemers hebben de merkbare groei in gemeenschapskracht beschreven:

• Het start met mensen die elkaar beter leren kennen.
• Er zijn meer contacten, praatjes en begroetingen.
• Mensen weten elkaar beter te vinden en helpen elkaar. Er ontstaan onderlinge relaties.
• Mensen krijgen moed en zin om (samen) iets te doen.
• Er ontstaan nieuwe activiteiten.
• Bij elkaar aanbellen gaat van ‘durven’ naar ‘gewoon doen’.
• Nieuwe krachten in de wijk, die eerder onzichtbaar waren, worden zichtbaar.
• Er ontstaan kleine, krachtige straatgemeenschappen en nieuwe sociale verbanden.
• Bewoners(groepen) zijn in the lead gekomen; ze geven bijvoorbeeld zelf cursussen aan andere bewoners en bepalen onderwerpen voor een kenniscafé.

Belangrijke rol voor buurtverbinders

Actieve bewoners hebben als buurtverbinders een belangrijke rol. Ze zijn waar mensen zijn, waarderen buurtgenoten, zijn energiek, positief en standvastig en gaan aan de slag. Als relaties ontstaan, groeien en goed blijven, ontstaan er steeds nieuwe contacten en activiteiten. Enthousiasme is besmettelijk. Van het een, komt het ander en de kring wordt nog groter. Daarnaast zijn in verschillende buurten Pas op de plaats-gesprekken georganiseerd. Deze hebben het besef van collectieve kracht bij bewoners enorm versterkt. En de motivatie, onderlinge verbondenheid en zin om door te gaan met het maken van de buurt een boost gegeven. Bijzonder is dat dit proces bij een aantal gemeenten heeft geleid tot een groeiend besef dat bewoners meer zelf kunnen beslissen. Door de groei in gemeenschapskracht, veranderen zo de democratische verhoudingen.ABCD maakt het verschil

De deelnemers hebben ook uitgebreid stilgestaan bij hun eigen rol. En de impact van het werken als community builder vanuit de ABCD-principes.

Ik heb ervaren dat samenleven nooit in een rechte opwaartse lijn gaat. Soms is het gewoon even niet zo leuk. Tussen bewoners, met de gemeente. Maar er ontstaat wel steeds meer gemeenschapskracht. Er is niet een buurt, een gemeenschap of een nulpunt. Het is een lang traject, dat er altijd is. Dat gaat standaard met ups-and-downs. Maar er ligt nu wel een fundament van verbondenheid onder alles wat er gebeurt. Quote deelnemer

De leergang heeft consequenties voor de manier waarop de deelnemers nu over hun werk denken. En in hun werk staan. De belangrijkste staan hier kernachtig weergegeven:

• Wees in de buurt. Dat is de kern van dit werk. Voor praatjes en nieuwe contacten. Om mensen bij elkaar te brengen en verbindingen te leggen.
• Vertrouw op alles wat er al is in een buurt en bij bewoners.
• Weet dat enthousiasme besmettelijk is. Je hoeft niet overal in de buurt tegelijk te zijn.
• Zie en waardeer het kleine. Alles telt, niet alleen dat mega-buurtfeest.
• Werk vanuit de vraag: ‘wat heb je te bieden?’ en niet vanuit een plan of draaiboek.
• Neem minder functie en meer persoon mee. Voer gesprekken vanuit oprechte interesse.
• Laat eigen overtuigingen los. Geef geen meningen, maar stel vragen. Maak ruimte voor anderen en andere overtuigingen. Door wat je doet, maar ook door wat je niet doet.
• Besef hoeveel ongelijkwaardigheid er in relaties zit als je dingen voor mensen doet. ABCD is door mensen. Voor eigenaarschap, zeggenschap en gelijkheid.
• Stel je kritisch op ten opzichte van je opdracht. Werk ik aan taken of maak ik verbinding?
• Omarm ongemak en gedoe. Vooral in het meekrijgen van collega’s en partners. Soms bereik je gevoelsmatig een tijd niks, dan ineens van alles. Samenleven is een voortdurende golfbeweging.
• Geef ruimte aan verhalen, in plaats van aan korte contacten. En vertel ze door.’

Sommige deelnemers zijn in dienst van organisaties, anderen werken direct in opdracht van bewoners. De laatste groep werkt niet alleen los van organisatieverplichtingen, maar ook los van organisatieruis. Hun positie biedt meer vrijheid en een zekere mate van onafhankelijkheid om keuzes te maken die dienstbaar zijn aan de buurt.

De leergang is de bevestiging dat het wél op deze manier kan. In heel Nederland is deze beweging naar ‘door bewoners, voor bewoners’ aan de gang. Het geeft me moed om door te gaan, los van opdrachten, aantallen en beleidsmatige haast. Ik heb geleerd dat prestaties niets met aantallen, maar alles met verbindingen te maken hebben. Quote deelnemer