Samen weerbaar als het spannend wordt in de wijk

Wat gebeurt er als het spannend wordt in jouw wijk? Denk aan onrust door dreiging zoals een grote stroomstoring, voedselschaarste of extreem weer. In een leersessie van WijkWijzer vertelden LSA, Mijnbuurtje.nl en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) hoe bewoners én professionals samen een buurt sterker en weerbaarder maken. Dat sluit aan bij de rol die bewonersinitiatieven op veel plekken al pakken.

Hieronder lees je wat dat betekent voor jou als actieve bewoner én als professional.

Van noodpakket naar noodbuurt

Annerike Hekman (LSA) ziet in het LSA-netwerk dat bewoners al jaren met weerbaarheid bezig zijn: onder andere vanuit zorg, energietransitie en armoede. Tijdens corona bleek hoe belangrijk dat is. In buurten waar mensen elkaar kenden, stonden bewoners direct klaar met hulp, telefoontjes en maaltijden. Dat beeld sluit aan bij de bredere beweging van individuele naar collectieve oplossingen in het sociaal domein.

Toen de overheid mensen opriep om een individueel noodpakket in huis te halen, riep dat vragen op bij veel bewonersinitiatieven. “Waarom ieder voor zich, terwijl we juist gewend zijn om dingen samen te doen?,” is een veelgehoorde reactie. Natuurlijk zijn blikken bonen handig, maar het gaat óók om “sociale vaardigheden hamsteren”: weten wie kwetsbaar is, wie je kunt bellen en waar je elkaar vindt als er iets misgaat.

LSA ziet drie soorten initiatieven in buurten:

• bewoners die actief de wijk ingaan met gesprekken en flyers over weerbaarheid;
• initiatieven die doen wat ze al doen, maar deze beter organiseren;
• groepen die afspraken maken met gemeente of veiligheidsregio, bijvoorbeeld als lokaal noodsteunpunt.

De rode draad: bewoners hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en kennen hun wijk. Maar ze kunnen het niet alléén.

Sociale infrastructuur is fundering

Sterke buurten draaien niet alleen om stenen en regels, maar vooral om mensen, netwerken en plekken waar je elkaar ontmoet. In het digitale magazine Terug naar de basis van Movisie wordt die “sociale basis” beschreven als de combinatie van voorzieningen, mensen, aanpakken en huizen die een wijk dragen. Bewonersbedrijven en andere bewonersinitiatieven zijn daarin een belangrijke schakel. Ze zijn tegelijkertijd ontmoetingsplek, informatiepunt en motor voor activiteiten.

Bewoners kunnen het niet alleen: rol gemeente en veiligheidsregio

Bestuurslid Thomas Miog (LSA) schetste het speelveld bij crises: rijksoverheid, veiligheidsregio, gemeenten, bewonersinitiatieven en organisaties zoals het Rode Kruis of voedselbanken. Zijn conclusie: bewonersgroepen kunnen veel, maar hebben partners nodig.

Zijn boodschap was:

• Aan bewoners: zoek vooral contact met je gemeente en de veiligheidsregio om afspraken te maken;
• Aan gemeenten: ga in gesprek met bewonersinitiatieven, sluit aan waar energie is en oefen samen de samenwerking, bijvoorbeeld met een pilot-noodsteunpunt.
• Voor professionals past dit in het denken over een integrale wijkaanpak: samen en langdurig werken aan wijken waar veel opgaven samenkomen.

Mijn buurtje.nl: gezellig en toch weerbaar

Hanneke van Stokkom liet zien hoe Mijnbuurtje.nl werkt aan zowel een gezellige als een weerbare wijk. Hun aanpak begon bij een simpel idee: bijna alles wat je nodig hebt, is al aanwezig in je eigen buurt; in de vorm van mensen, kennis, spullen en tijd. Dat sluit aan bij de ABCD-aanpak (Asset Based Community Development), die ook op WijkWijzer wordt beschreven in Van buurten naar communities.

Met lokale online platforms en buurtverbinders helpt Mijnbuurtje.nl om:

• talenten en verhalen van bewoners zichtbaar te maken;
• buren met elkaar te verbinden;
• informatie te delen over wat je samen kunt doen als er iets gebeurt.

Berichten over “72 uur zelfredzaam zijn” of voorbereiden op een mogelijke crisis staan bewust tussen gewone buurtberichten. Zo blijft de toon rustig en laagdrempelig, zonder angst aan te jagen. Die combinatie van online en offline is belangrijk: het platform werkt als alles het doet; straatcontactpersonen en buurtverbinders spelen een rol als systemen uitvallen.

Wat kan de gemeente doen vanuit veiligheidsperspectief?

Michel de Vroege (CCV) vertelde over weerbaarheid vanuit een veiligheidsperspectief. Met de huidige veiligheidsdreiging, zoals een hybride oorlog, kan de overheid niet altijd of op tijd hulp bieden. Ieders inzet is nodig om de samenleving draaiend te houden.

Hij legde de link met buurtpreventie: daar zagen we zowel positieve effecten (extra ogen en oren, meer sociale cohesie) als risico’s (eigenrichting, versterking onveiligheidsgevoelens, gebrek aan begeleiding). Zijn lessen voor de toekomst:

• faciliteer bewonersinitiatieven vanuit de lokale overheid, en doe dat vanuit meerdere domeinen (niet alleen veiligheid);
• ga niet alleen uit van het directe veiligheidseffect, maar zie weerbaarheidsinitiatieven vooral als investering in sociale verbinding;
• begeleid en ondersteun, in plaats van strak te sturen.

Deze lijnen sluiten nauw aan bij WijkWijzer-publicaties over integrale wijkaanpakken en bewonersbedrijven als onderdeel van de stedelijke infrastructuur: bewonersinitiatieven versterken tegelijk leefbaarheid, participatie en veiligheid.